انواع متصدی حمل و نقل

 

کلیات و تعریف متصدی حمل و نقل

در فرهنگ لغت آمده است « متصدی کسی است که مباشر شغلی باشد یا متصدی کسی است که اشتغال بکار دارد. کلمه تصدی نیز در لغت بمعنی عهده دار شدن کاری و مبادرت نمودن به امری می باشد.»

لیکن این کلمه در قانون یک اصطلاح خاص می باشد و هر نوع مبادرت بکار نمودن را شامل نمی شود بلکه مفهوم استمرار و تداوم در آن نهفته است.

بموجب بند 2 از ماده 2 قانون تجارت ایران تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب و هوا را به نحوی که باشد اعمال تجارتی دانسته است. البته عمل تجارتی باید بصورت حرفه ای و تکراری انجام پذیرد تا تجارتی باید بصورت حرفه ای و تکراری انجام پذیرد تا تجارتی محسوب گردد.

ملاحظه می شود که مختصر بودن تعریف متصدی حمل و نقل در قانون تجارت موجب بروز ابهاماتی در خصوص شمول مواد قانونی مربوط گردیده که آن هم منجر به اظهار نظرهای گوناگون از طرف صاحب نظران حقوقی شده است ولی اصطلاح متصدی حمل و نقل در قراردادهای بین المللی نمونه دارد.

اصولا در قانون تجارت بحثی از مفهوم تصدی به میان نیامده است و فقط در ماده 377 قانون تجارت آمده است که متصدی حمل و نقل کسی است که در مقابل اجرت حمل اشیاء را بعهده می گیرد.

ملاحظه می شود تعریف مذکور کامل نیست زیرا چنین استنباط می شود که متصدی حمل و نقل کسی جز حمل و نقل کننده نمی باشد در صورتیکه در ماده 388 قانون تجارت آمده است که متصدی حمل و نقل مسئول حوادث و تقصیراتی است که در مدت حمل و نقل واقع شده است، اعم از اینکه خود مباشرت به حمل و نقل کرده و یا حمل و نقل کننده دیگری را مامور کرده باشد.

قانون مدنی ایران نیز در ماده 513 یکی از اقسام اجاره را اجاره متصدیان حمل و نقل اشخاص یا مال التجاره اعم از راه خشکی یا آب یا هوا بیان نموده و ماده 516 قانون مدنی نیز می گوید: « تعهدات متصدیان حمل و نقل اعم از اینکه از راه خشکی یا آب یا هوا باشد برای حفاظت و نگهداری اشیائی که به آن ها سپرده می شود، همان است که برای امانت دادن مقرر است…» 

در نتیجه با وجود نظرات متفاوتی که از تعریف متصدی حمل و نقل به عمل آمده است؛ کامل ترین و دقیق ترین آن ها اینگونه بیان شده است:

بطور کلی قرارداد حمل و نقل عبارت است از قراردادی که به موجب آن متصدی حمل و نقل تعهد می کند در مقابل دریافت اجرت اشیائی را که به او تسلیم شده است در محل دیگری تحویل دهد و یا اشخاص را با وسایل نقلیه از محلی به محل دیگر ببرد.

تصدی مستقیم

در این نوع از تصدی، متصدی حمل و نقل راساً عهده دار جابجایی کالا می شود در قانون تجارت ایران نیز تعهد اصلی و اساسی بعهده متصدی حمل و نقل است براساس این تعهد وی موظف است که مال التجاره را به بهترین وجه به مرسل الیه تحویل دهد و در صورت تخلف از وظیفه و تعهد خویش بر طبق قواعد و مقرراتی که در قانون تجارت پیش بینی گردیده است مسئول خواهد بود.

نکته قابل توجه این است که از آن زمان که کالا به متصدی حمل و نقل تسلیم می گردد تعهد وی نسبت به مواظبت و نگهداری کالا و سالم و بموقع رساندن آن به مرسل الیه آغاز می شود و علیهذا می توان گفت که در حقیقت از زمان تسلیم کالا به متصدی حمل و نقل، قرارداد حمل و نقل وجود خارجی پیدا کرده است و تحقق می یابد و پایان و انجام قرارداد نیز تسلیم کالا به مرسل الیه می باشد.

در واقع متصدی حمل و نقل که بطور مستقیم تصدی حمل و نقل را انجام می دهد تنها مسئول آثار و نتایجی است که بین دو زمان تسلیم کالا بوسیله ارسال کننده به متصدی حمل و تحویل مال التجاره بوسیله متصدی حمل و نقل به مرسل الیه پدید می آید.

اگر متصدی حمل و نقل مستقیم، انجام قسمتی از عملیات حمل و نقل را به دیگری واگذار کرده باشد و در زمان تصدی کسی که مامور انجام عمل حمل و نقل گردیده است برای کالا حادثه ای اتفاق افتد متصدی حمل و نقل مستقیم مسئول جبران خسارت وارده خواهد بود.

تصدی مع الواسطه ( نمایندگی – فورواردر )

نمایندگی

قانون تجارت ایران تعریفی از نمایندگی ارائه نداده و بدون انکه متعرض مفهوم نمایندگی شود مواد 395 تا 401 را به قائم تجاری اختصاص داده است و مواد مذکور مربوط به کسانی است که تحت امر یا به وکالن از صاحب تجارتخانه عمل می کنند. بدین ترتیب و بموجب قانون مذکور در شرکت های تجاری، نمایندگان کسانی هستند که به نیابت از شخص حقوقی عمل می کنند.

نمایندگان در امور حمل و نقل مسئولیت تنظیم کارهای حمل و نقل کالا از کشورهای صادرکننده به کشور هایی وارد کننده را برعهده دارند.

آن ها همچنین به چگونگی تنظیم اسناد و مدارک لازم برای حمل و نقل امور گمرکی لوازم مورد نیاز برای بسته بندی و همین طور در امر ترخیص کالا از گمرک نظارت داشته و در امر نقل و انتقال و تحویل سریع کالا نقش عمده ای برعهده دارد.

فورواردر

فورواردر یک لغت خارجی است و واژه فورواردر دارای معانی مختلفی می باشد. در فرهنگ علوم اقتصادی درباره معنی فورواردر چنین آمده است « نماینده حمل و نقل، متصدی حمل و نقل، صادرکننده و یا حمل کننده کالاهای تجاری، شخص یا موسسه انتفاعی که وظیفه اش جمع آوردی مال التجاره و فرستادن آن طبق دستور به مقصد معین است».

عده ای اصطلاح فارسی کارگذار و یا حق العمل کار حمل و نقل را بجای لغت فورواردر بکار برده اند و اخیراً نیز لغت “فرابر” بجای لغت یاد شده پیشنهاد گردیده است که دارای ریشه فارسی است.

تعریف فورواردر

فورواردر عبارت است از شخصی که چگونگی حمل کالا را از طرف مشتری خود طراحی می نماد بدون آنکه خود نقش حمل کننده را داشته باشد و در کشورهای مختلف به اسامی مختلف مانند نماینده، حق العمل کار گمرک و طراح در سطح بین المللی مورد قبول قرار گرفته است.

از نظر سازمان فیاتا فورواردر شخصی است که بتواند وظایف زیر را انجام بدهد :

1. چگونگی حمل کالا را بر صاحب کالا طراحی می نماید به نحوی که باعث کاهش هزینه و ریسک باشد.
2. فورواردر کسی است که پاسخ کلیه سوالات صاحب کالا را در زمینه حمل م یدهد و سعی می کند کالا را  در سریع ترین زمان و با امنیت کامل به مقصد برساند. 
   

   همچنین بخوانید :اسناد فیاتا چیست؟

بررسی های تاریخی نشان می دهد که از قرن دهم میلادی فورواردرها فعالیت خود را با تخلیه و بارگیری کالا و انبار داری کنار بنادر شهرها انجام میدادند و بتدریج در امور بسته بندی کالا و ارتباطات و امور گمرکی نیز تخصص پیدا کردند.

فورواردر با انتخاب بهترین مسیر برای حمل کالا و بهترین وسیله حمل و انتخاب حمل کننده مناسب و ارائه خدمات انبار داری و بسته بندی و همچنین ارائه خدمات در مورد اسناد اعتباری و بیمه و گمرک و تحویل کالا در زمان مناسب تسهیلات ویژه ای را برای فروشنده و خریدار فراهم می نماید.

فعالیت فورواردر  عبارت است از عمل هماهنگی ترتیب حمل کالا به یکی از شیوه های مختلف زمینی، هوایی، دریایی و یا ترکیبی از آن ها و همچنین انجام خدمات مربوط و قبول مسئولیت به موجب بارنامه های صادره و قراردادهای منعقده.

خدماتی که فورواردرها انجام می دهند اعلب براساس عرف و سنت تجاری شناخته شده می باشد و برحسب گستردگی خدماتی که ارائه می نمایند.

علاوه بر عهده گرفتن حمل اعم از مستقیم یا به نمایندگی، امکان دارد شامل خدماتی از قبیل بسته بندی، انبار داری، جمع آوری کالا و بسیاری خدمات دیگر نیز باشد ولی چون فعالیت اصلی فورواردر همان تصدی حمل می باشد بدان جهت اغلب در زمره متصدیان حمل و نقل ذکر گردیده است.