قانون تجارت
مصوب 13 اردیبهشت ماه 1311 شمسی (کمیسیون قوانین عدلیه)
باب اول
تجار و معاملات تجارتی
به موجب قانون 30 فروردین 1310:
وزیر عدلیه مجاز است لوایح قانونی را که به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید پس از تصویب کمیسیون‌قوانین عدلیه به موقع اجرا گذارده و پس از آزمایش آن ها در عمل نواقصی را که در ضمن جریان ممکن است معلوم شود رفع و قوانین مزبوره را تکمیل‌نموده.
ثانیاً برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید:
بنابراین (قانون تجارت) مشتمل بر ششصد ماده که در تاریخ سیزدهم اردیبهشت ماه
یک‌هزار و سیصد و یازده شمسی (1311/2/13) به تصویب کمیسیون قوانین عدلیه مجلس شورای ملی رسیده است قابل اجراست.
باب هشتم قانون تجارت
در باب هشتم قانون تجارت به مبحث تعاریف اصطلاحات مرتبط با حمل و نقل و قراردادهای حمل و نقل پرداخته شده است. این باب از ماده 377 قانون تجارت آغاز می شود با 18 ماده تا 394 ادامه می یابد.
ماده 377
متصدی حمل و نقل کسی است که در مقابل اجرت حمل اشیاء را به عهده می‌گیرد.
با توجه به قانون تجارت در هر قرارداد حملی سه طرف قرارداد وجود دارد:
- ارسال کننده کالا
- متصدی حمل و نقل
- دریافت کننده کالا
بر اساس ماده 2 قانون تجارت، تصدی به حمل و نقل به هرگونه که باشد خواه از طریق خشکی، دریا یا هوا عملیات تجاری محسوب می شود.
ماده 378
قرارداد حمل و نقل تابع مقررات وکالت خواهد بود مگر در مواردی که استثناء است.
ماده 379
در ماده 379 ارسال کننده باید نکات ذیر را به اطلاع متصدی حمل و نقل برساند :
- آدرس صحیح دریافت کننده
- محل تسلیم مال
- عده بسته یا عدل
- طرز عدل‌بندی
- وزن و محتوی عدل
- مدتی که مال باید در آن مدت تسلیم شود
- راهی را که حمل باید از آن راه به عمل آید
- قیمت اشیایی که گرانبها است
- خسارات ناشیه از عدم تعیین نکات فوق
ماده ۳۸۰
ارسال کننده باید مراقب باشد که مال‌التّجاره به طرز مناسبی عدل‌بندی شود.
همچنین در این ماده بیان می شود خسارات بحری ناشی از عیوب عدل‌بندی به عهده ارسال کننده است.
ماده ۳۸۱
اگر عدل‌بندی عیب ظاهر داشته و متصدی حمل و نقل مال را بدون قید عدم مسئولیت قبول کرده باشد مسئول آواری خواهد بود.
ماده ۳۸۲
ارسال کننده می‌تواند مادام که مال‌التّجاره در دست متصدی حمل و نقل است آن را با پرداخت مخارجی که متصدی حمل و نقل کرده و خسارات او پس بگیرد.
ماده ۳۸۳
در موارد ذیر ارسال کننده نمی‌تواند از حق استرداد مذکوره در ماده ۳۸۲ استفاده کند :
- اگر بارنامه‌ای توسط ارسال کننده تهیه و به وسیله متصدی حمل و نقل به مرسل‌الیه تسلیم شده باشد.
- اگر متصدی حمل و نقل رسیدی به ارسال کننده داده و ارسال کننده نتواند آن را پس دهد.
- اگر متصدی حمل و نقل به مرسل‌الیه اعلام کرده باشد که مال‌التّجاره به مقصد رسیده و باید آن را تحویل گیرد.
- در صورتی که پس از وصول مال‌التّجاره به مقصد مرسل‌الیه تسلیم آن را تقاضا کرده باشد.
در این موارد متصدی حمل و نقل باید مطابق دستور مرسل‌الیه عمل کند.
معذالک اگر متصدی حمل و نقل رسیدی به ارسال کننده داده مادام که مال‌التّجاره به مقصد نرسیده مکلف به رعایت دستور دریافت کننده کالا نخواهد بود مگر این که رسید به دریافت کننده تسلیم شده باشد.
ماده ۳۸۴
اگر دریافت کننده مال‌التّجاره را قبول نکند و یا مخارج و سایر مطالبات متصدی حمل و نقل بابت مال‌التّجاره تأدیه نشود و یا به مرسل‌الیه دسترسی نباشد متصدی حمل و نقل باید مراتب را به اطلاع ارسال کننده رسانیده و مال‌التّجاره را موقتاً نزد خود به طور امانت نگاه داشته یا نزد ثالثی امانت گذارد و در هر دو صورت مخارج و هر نقص و عیب به عهده ارسال کننده خواهد بود.
اگر ارسال کننده و یا دریافت کننده در مدت مناسبی تکلیف مال‌التّجاره را معین نکند متصدی حمل و نقل می‌تواند مطابق ماده ۳۶۲ آن را به فروش رساند.
ماده ۳۸۵
اگر مال‌التّجاره در معرض تضییع سریع باشد و یا قیمتی که می‌توان برای آن فرض کرد با مخارجی که برای آن شده تکافو ننماید متصدی حمل و نقل باید فوراً مراتب را به اطلاع مدعی‌العموم بدایت محل یا نماینده او رسانیده و با نظارت او مال را به فروش رساند.
حتی‌المقدور ارسال کننده و مرسل الیه را باید از این که مال‌التّجاره به فروش خواهد رسید مسبوق نمود.
ماده ۳۸۶
ماده 386 قانون تجارت به صورت کامل توضیح داده شده است.
ماده 386 قانون تجارت | مسئولیت متصدی حمل و نقل به جبران خسارت
ماده ۳۸۷
در موردی خسارت ناشیه از تأخیر تسلیم یا نقص یا خسارات بحری مال‌التّجاره نیز متصدی حمل و نقل در حدود ماده فوق مسئول خواهد بود.
خسارات مزبور نمی‌تواند از خساراتی که ممکن بود در صورت تلف شدن تمام مال‌التّجاره حکم به آن شود تجاوز نماید مگر این که قرارداد طرفین خلاف این ترتیب را مقرر داشته باشد.
ماده ۳۸۸
متصدی حمل و نقل مسئول حوادث و تقصیراتی است که در مدت حمل و نقل واقع شده اعم از این که خود مباشرت به حمل و نقل کرده و یا حمل و نقل کننده دیگری را مأمور کرده باشد.
بدیهی است که در صورت اخیر حق رجوع او به متصدی حمل و نقل که از جانب او مأمور شده محفوظ است.
ماده ۳۸۹
متصدی حمل و نقل باید به محض وصول مال‌التّجاره مرسل‌الیه را مستحضر نماید.
ماده ۳۹۰
اگر مرسل‌الیه میزان مخارج و سایر وجوهی را که متصدی حمل و نقل بابت مال‌التّجاره مطالبه می‌نماید قبول نکند حق تقاضای تسلیم مال‌التّجاره را نخواهد داشت مگر این که مبلغ متنازع‌فیه را تا ختم اختلاف در صندوق عدلیه امانت گذارد.
ماده ۳۹۱
اگر مال‌التّجاره بدون هیچ قیدی قبول و کرایه آن تأدیه شود دیگر بر علیه متصدی حمل و نقل دعوی پذیرفته نخواهد شد مگر در مورد تدلیس یا تقصیر عمده، به علاوه متصدی حمل و نقل مسئول آواری غیر ظاهر نیز خواهد بود در صورتی که مرسل‌الیه آن آواری را در مدتی که مطابق اوضاع و احوال رسیدگی مال‌التّجاره ممکن بود به عمل آید و یا بایستی به عمل آمده باشد مشاهده کرده و فوراً پس از مشاهده به متصدی حمل و نقل اطلاع دهد. در هر حال این اطلاع باید منتها تا هشت روز بعد از تحویل گرفتن مال‌التّجاره داده شود.
ماده ۳۹۲
در هر موردی که بین متصدی حمل و نقل و مرسل‌الیه اختلاف باشد محکمه صلاحیت‌دار محل می‌تواند به تقاضای یکی از طرفین امر دهد مال‌التّجاره نزد ثالثی امانت گذارده و یا لدی‌الاقتضاء فروخته شود. در صورت اخیر فروش باید پس از تنظیم صورت مجلسی حاکی از آنکه مال‌التّجاره در چه حال بوده به عمل آید.
به وسیله پرداخت تمام مخارج و وجوهی که بابت مال‌التّجاره ادعا می‌شود و یا سپردن آن به صندوق عدلیه از فروش مال‌التجاره می‌توان جلوگیری کرد.
ماده ۳۹۳
ماده 393 قانون تجارت به صورت کامل توضیح داده شده است.
ماده 393 قانون تجارت | مرور زمان اقامه دعوا علیه متصدی حمل و نقل
ماده ۳۹۴
حمل و نقل به وسیله پست تابع مقررات این باب نیست.