به منظور اطمینان از حمل و نقل ایمن محمولات خطرناک باید قبل از اقدام به حمل، از رعایت کلیه نکات و ضوابط ایمنی و بازرسی وسایل نقلیه حمل مواد خطرناک اطمینان حاصل نمود.

اگر بازرسی وسیله نقلیه به عنوان یک برنامه منظم و برنامه ریزی شده انجام گیرد، این عمل می تواند تاثیر به سزایی در عملیات ایمن و کار آمد وسایل نقلیه ایفا نماید.

به طور کلی، فواید حاصل از یک برنامه منظم بازرسی وسیله نقلیه حمل مواد خطرناک عبارتند از :

• عدم بروز سانحه به جهت وجود مشکلات فنی در خودرو
• جلوگیری از پرداخت هزینه های اضافی در حین عملیات حمل و نقل
• عدم اعمال قانون توسط پلیس و یا حتی احیاناً توقف وسیله نقلیه در پاسگاه ها
• جلوگیری از تاخیر در حمل و نقل کالا به جهت خرابی وسیله نقلیه

به طور کلی، اقدامات لازم جهت انجام بازرسی وسیله نقلیه را می توان به سه گروه بازرسی قبل از سفر، بازرسی حین سفر و بازرسی بعد از سفر تقسیم بندی نمود.

بازرسی قبل از سفر وسایل نقلیه حمل مواد خطرناک

1. راننده باید از وضعیت ایمن وسیله نقلیه اطمینان حاصل نماید.
2. آخرین گزارش بازدید فنی خودرو را بررسی کند.

در جهت انجام بازرسی های قبل از سفر، می توان گام های زیر را بررسی کنید:

1) بازرسی وسایل نقلیه حمل مواد خطرناک

اطراف وسیله نقلیه را بازرسی کنید و وضعیت کلی آن را مورد بررسی قرار دهید، به هرگونه صدمه در بدنه یا نشت مایع از وسیله نقلیه دقت نمایید.

صندلی ها، قفل درها، امنیت قسمت حمل بار، گواهینامه، برچسب ها و مدارک بازرسی سالیانه را مورد بررسی قرار دهید.

محیط اطراف خودرو را از نظر خطرات بالقوه مورد بررسی قرار دهید. (عابر پیاده، سیم های برق و …)

2) محفظه موتور

مطمئن شوید که ترمز دستی را کشیده و چرخ ها ثابت هستند. در پوش محفظه موتور را برداشته و موارد زیر را بررسی کنید :

• فرسودگی یا شل شدن لوله ها و تسمه ها
• دینام و پمپ آب
• نشتهای احتمالی محفظه موتور
• بررسی عایق بندی سیم های برق

3) داخل کابین

مطمئن شوید که ترمز دستی کشیده شده است. کلاچ را آزاد کرده و خودرو را روشن کنید، به صداهای غیرعادی با دقت گوش کنید و کلیه نشانگرهای زیر را بررسی کنید :

• فشار روغن ( 15 ثانیه پس از روشن شدن خودرو در هوای سرد بعد از 30 الی 45 ثانیه، فشار روغن را بخوانید )
• اهم متر ( باید عددی مثبت را نشان دهد )
• ولت سنج ( باید عددی مثبت را نشان دهد )
• دما ( باید در حال افزایش باشد )
• فشار هوا ( 85 الی 100 PSI در مدت زمان 45 ثانیه )

4)  چراخ ها

ترمز دستی را کشیده، موتور را خاموش نمایید و چراخ ها و فلاشر های اضطراری را روشن کنید. از خودرو خارج شده و به جلوی خودرو بروید و تمام چراغ ها را کنترل کنید. همچنین از عملکرد صحیح نور بالا و نور پایین اطمینان حاصل کنید.

5) بازبینی اطراف وسیله نقلیه و انجام عملیات بازرسی

چراغ های جلو و فلاشرهای اضطراری را خاموش کنید. چراغ های اطراف و خطر را روشن کنید.

چراغ های سمت راست را روشن کرده و سپس بررسی خودرو را در اطراف محفظه راننده آغاز نمایید.

بازرسی قسمت چپ وسیله نقلیه

• چرخ و گلگیر
• لاستیک ها
• سرپیچ های لاستیک ها
• سیستم تعلیق

بازرسی جلوی وسیله نقلیه

وضعیت محور جلو و سیستم فرمان را برسی نمایید. در زمان بررسی سیستم فرمان مواظب هر نوع شل شدگی، خمیدگی، صدمه و یا کمبود قطعات باشید.

بازرسی قسمت راست وسیله نقلیه

برای بازرسی سمت راست وسیله نقلیه همانند عملیات در قسمت سمت چپ عمل نمایید.

اگر خودرو به صورتی طراحی شده است که کابین آن روی موتور قرار دارد، از ایمنی قفل و بست های کابین مطمئن گردید. مخزن سوخت سمت راست را بازرسی نمایید و از نصب ایمن و عدم نشت آن، مطمئن گردید.

همچنین اجزای زیر را نیز بازرسی کنید:

• عقب موتور از لحاظ نشت های احتمالی
• لوله های انتقال از نظر نشت های احتمالی
• سیستم اگزوز از نظر ایمنی، نشت، سیم های بدون روکش و سوخت
• خمیدگی و ترک خوردگی اجزای شاسی

6) چراغ های راهنما و خطر

تمام چراغ ها را خاموش و چراغ های خطر را روشن کنید، همچنین چراغ های راهنمای سمت چپ را نیز روشن کنید. از خودرو خارج شده و به چراغ راهنمای سمت چپ و جلو، عقب خوردو نگاه کنید، چراغ باید تمیز، فعال و دارای رنگ مناسب برای هشدار دادن باشد.

7) سیستم ترمز

کلیه قسمت های سیستم ترمز باید ازمایش گردد و از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود.

• ترمز های پارکینگ

ترمز های قسمت کشنده وسیله نقلیه خود را رها نمایید، ترمز پارکینگ را فعال نمایید و به آرامی خودرو را در دنده پایین قرار دهید تا عملکرد مناسب ترمز ها را بتوانید آزمایش نمایید.

• ترمز های اضطراری کشنده

سیستم گازی ترمز کشنده را فعال نمایید. ترمز های اضطراری کشنده را به کار گیرید. به آرامی حرکت کنید تا بتوانید ترمز های اضطراری را آزمایش نمایید.

• ترمز های سرویس

منتظر فشار عادی باد باشید، ترمز های پارکینگ را آزاد نمایید، به آرامی خودرو را به سمت جلو حرکت دهید و سپس محکم ترمز ها را بکار گیرید. دقت کنید که آیا در حین ترمز گیری، خودرو به سمتی کشیده نشود و یا خودرو با تاخیر متوقف نگردد.

• ترمز های سرویس کشنده

منتظر فشار عادی باد باشید، ترمز های پارکینگ را آزاد نمایید، به آرامی خودرو را به سمت جلو حرکت دهید و سپس محکم ترمز های کشنده را بکار گیرید. باید عملکرد ترمزها را احساس نمایید.

• ترمز های فنری

از فعالیت خودکار این ترمز ها اطمینان حاصل نمایید. ترمز پارکینگ را رها نمایید و موتور را خاموش کنید. با گرفتن و آزاد نمودن ترمز ها، از فشار تانک هوا بکاهید. زمانی که فشار هوا به حداقل تعیین شده توسط کارخانه سازنده رسید، ترمز های فنری باید به صورت خودکار عمل نمایند.

بازرسی و کنترل اختصاصی بارگیر

بازرسی قست بارگیر وسیله نقلیه حامل مواد خطرناک از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.

در این بخش باید جهت انجام بازرسی موارد زیر را در نظر گرفته و کنترل های لازم را انجام داد :

• قبل از حرکت باید کلیه مدارک و اسناد لازم جهت حمل محموله ی خطرناک بررسی شده و کنترل گردند.
• مخزن تانکر بایستی با سیم مسی مفتول به شاسی متصل باشد تا از تجمع الکتریستهی ساکن در مخزن جلوگیری شود.
• بدنه تانکر باید عاری از هرگونه آلودگی باشد، تمیزی بدنه تانکر موجب می شود تا امکان تشخیص هرگونه خطر بر اثر نشت را بتوان پیش از وقوع حادثه تسهیل شود.
• شیرهای تخلیه، لوله ها و کلیه اتصالات مربوطه بایستی کاملا سالک و فاقد هرگونه نشتی بوده و محل اتصال شیرها به شیلنگ های تخلیه نیز دارای رزوه سالم باشند.
• محل قرارگرفتن اگزوز باید در جهت مخالف شیرهای تخلیه قرار داشته باشد.
• بر روی بدنه مخزن در محل های مخصوصی که بالای ان با علامت ارت ( زمین ) نیز علامت گذاری شده محلی برای نصب گیره سیم اتصال به زمین پیش بینی می گردد، که این محل ها باید همیشه تمیز و بدون رنگ آمیزی باشد.
• مخازن تانکر باید دارای شیر فشار شکن و خلاشکن کاملا سالم بوده و به بدنه مخزن نیز پلمپ شده باشند.

بازرسی حین سفر وسایل نقلیه حمل مواد خطرناک

بازرسی در حین سفر نیز از اهمیت خاصی برخوردار است، به طوری که یک بازرسی ساده در هنگام حمل مواد خطرناک می تواند از بروز حوادث وحشتناک جلوگیری نماید.

به همین منظور راننده باید از خطراتی که ممکن است در طول سفر تهدید کننده باشند، آگاهی داشته باشد و برای جلوگیری از وقوع آن ها اقدامات کنترلی را در حین سفر انجام دهد.

راننده وسیله نقلیه حامل مواد خطرناک باید پس از طی 80 کیلومتر از مسیر نسبت به بازرسی و کنترل قسمت های مختلف اقدام نماید. به طور کلی این بازرسی ها شامل بازرسی فنی و منترل قسمت های مختلف بارگیر می شود.

برای این منظور، راننده در حین سفر می تواند بخش های زیر را کنترل کند :

نشانگرهای کنترل عملکرد وسیله نقلیه

در داخل کابین وسیله نقلیه حامل مواد خطرناک، نشانگرهایی برای اندازه گیری بعضی از مشخصات مربوط به عملکرد وسیله نقلیه در حین حرکت تعبیه شده است. راننده بایستی به طور منظم آن ها را کنترل نموده و از عملکرد مناسب سیستم اطمینان حاصل نماید.

• نشانگر کنترل کننده روغن
• دما
• فشار مخزن
• سوخت
• لاستیک ها

همواره در حین سفر باید از سالم بودن لاستیک ها و نبود هرگونه بریدگی، ترک خوردگی در سطح لاستیک اطمینان حاصل شود. همچنین کنترل باد لاستیک ها از جمله مواردی است که باید در حین سفر مورد بررسی قرار گیرد.

بارگیری از جمله مواردی که باید در بازرسی بارگیر مد نظر قرار داد می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• کنترل عدم نشت مواد خطرناک از مخزن
• کنترل و بازری شیرهای تخلیه و اطمینان از عملکرد درست آن ها

بازرسی بعد از از سفر وسایل نقلیه حمل مواد خطرناک

راننده وسیله نقلیه حامل مواد خطرناک باید پس از تخلیه محموله ی خطرناک نیز نسبت به بازرسی و کنترل قسمت های مختلف خودرو و بارگیر به منظور حصول اطمینان از سالم بودن آن ها برای انجام ماموریت بعدی اقدام نماید.

وی موظف است در صورت مشاهده هرگونه نقص و عیبی در خودرو و بارگیر مراتب را گزارش داده و برطرف نماید تا به طور کامل و با ایمنی کافی برای بارگیری بعدی آماده شود. از جمله مواردی که راننده برای بازرسی پس از سفر باید انجام دهد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کنترل قسمت های فنی خودرو و اطمینان از سالم بودن آن ها از قبیل ترمز خودرو، ترمز دستی، مدارات الکتریکی، استارتر، چراغ ها، دینام، باطری، لاستیک ها، بوق، آیینه ها، تجهیزات اضطراری، برف پاک کن ها و …
• کنترل ارتباط مناسب مخزن با شاسی
• اطمینان از عدم نشت مواد خطرناک در محا اتصالات و شیر های تخلیه
• اطمینان از شستشوی مناسب داخل و خارج بادگیر
• کنترل سالم بودن بدنه مخزن

 

مقدمه مسئولیت متصدی حمل و نقل

تجارت خارجی و همچنین تجارت، حمل و نقل و توزیع کالا در داخل کشور در جهت تامین مواد اولیه و مواد کالاهای ساخته شده برای مصرف کنندگان، مستلزم نقل و انتقال اقلام متنوع محصولات در حجم بسیار زیادی می باشد و این امر بعهده مسئولیت متصدیان حمل و نقل گذاشته شده است.

تا متصدی حمل و نقل در نهایت دقت و سلامت محصولات و کالاهای بازرگانی توزیع کنندگان و وارد کنندگان کالا و صادرکنندگان آن ها را از مبادی مختلف به مقاصد متعدد حمل نمایند و آنچه که در قانون تجارت و مقررات مختلف حمل و نقل و عرف تجاری آمده است تنظیم کننده روابط بین ارسال کننده و متصدی حمل و نقل و مرسل الیه و گیرندگان کالا می باشد که با تعیین حدود و وظایف و مسئولیت های آنان نظم قانونی به این روابط بخشیده است.

تعریف و مبانی مسئولیت

مسئولیت مدنی عبارت است از الزام و تعهد قانونی شخص بر رفع ضرری که به دیگری وارد کرده است بنابراین در هر موردی که شخص ناچار از جبران خسارت دیگری در مقابل زیان دیده باشد مسئولیت مدنی وجود دارد.

علما حقوق مسئولیت مدنی را به دو گروه مهم تقسیم کرده اند : 

• مسئولیت قراردادی
• مسئولیت خارج از قرارداد

مسئولیت ناشی از قرارداد

عبارت از مسئولیت شخصی است که بموجب قرارداد حاصل از عقود معین یا غیر معین تعهدی را پذیرفته باشد ولی بعلت عدم انجام تعهد یا تاخیر در انجام تعهد خسارتی به متعهد له وارد کند که در این صورت متعهد مکلف به جبران خسارت وارده می باشد.

مسئولیت خارج از قرارداد

عبارتی از مسئولیتی است که از قرارداد طرفین ناشی نمی شود و لازم نیست که قرارداد یا تعهدی برای به وجود آمدن مسئولیت وجود داشته باشد بلکه هرگاه شخصی به عمد یا به خطا ضرری به دیگری وارد آورد مسئول جبران آن خواهد بود.

مبنا و ماخذ این نوع از مسئولیت تخلف از تکالیف قانونی است که برای همه مردم در جامعه مقرر گردیده است.

برای تحقق مسئولیت قراردادی، وجود قرارداد و تخلف از تعهد و قرارداد و ورود خسارت ضروری است قرارداد باید قانونی باشد و در نتیجه، قرارداد غیر قانونی اثری در تحقق مسئولیت ندارد.

تخلف از قرارداد نیز ممکن است بعلت عدم انجام تعهد و یا تاخیر در اجرای آن باشد. در ورود خسارت نیز باید بین تخلف و خسارت رابطه سببیت وجود داشته باشد.

مهم ترین مبانی مسئولیت در فقه اسلام عبارتند از :

• قاعده لاضرر
• قاعده و اتلاف
• قاعده تسبیت
• قاعده ضمان غرور
• قاعده ضمان ید
• قاعده اقدام
• قاعده ضمان تعدی و تفریط

قانون مدنی ایران که بیشتر از فقه اسلامی اقتباس شده است در ماده 221 مقرر می دارد :

«اگر کسی تعهد اقدام به امری را بکند… در صورت تخلف مسئول خسارت مقابل است مشروط بر اینکه جبران خسارت تصریح شده یا تعهد عرفا بمنزله تصریح باشد یا بر حسب قانون موجب ضمان باشد».

در سیستم حقوقی کشورهای جهان صنعتی درباره مسئولیت ناشی از قرارداد و الزامات خارج از قرارداد دو نظریه مهم علمی تجلی نموده است که عبارتند از :

• نظریه تقصیر
• نظریه خطر

نظریه تقصیر

بموجب این نظریه فاعل هنگامی مسئول خسارت ناشی از عمل خود می باشد که مرتکب تقصیری شده باشد و آن تقصیر هم علت ایجاد خسارت باشد و بعبارت دیگر اگر رفتار عامل موجب ورود زیان توام با خطا و تقصیر باشد به جبران خسارت وارده خواهد بود و الا از جبران خسارت معاف می شود.

برای تشخیص تقصیر باید عملی را که در اثر آن به دیگری خسارت وارد شده است با عمل اشخاص محتاط مقایسه کرد و چنانچه فاعل در انجام عمل خود رعایت احتیاطات لازم را کرده باشد مسئول خسارات وارده به غیر نخواهد بود و بنابراین مدعی خسارت باید ثابت کند که فاعل در عمل خود مرتکب خطا و تقصیر شده است و بر این مبنا تقصیر شرط ایجاد مسئولیت است.

تئوری تقصیر در مواد 1382 و 1383 قانون مدنی فرانسه نیز پذیرفته شده است.

ماده 1382

هرگونه عمل شخصی که موجب زیان دیگری شود در صورتی آن شخص ملزم به جبران خسارت وارده میگردد که ضرر در نتیجه تقصیر وی وارد شده باشد. 

 

ماده 1383

هر کس مسئول جبران زیانی است که بر اثر غفلت یا بی احتیاطی وی به دیگری وارد شده باشد.

نظریه خطر

در اواخر قرن 19 تحت تاثیر ژوسران حقوقدان معروف فرانسوی نظریه خطر یا ریسک به وجود آمد و دایره مسئولیت مدنی را توسعه داد، ملاک عمل در مسئولیت ناشی از خطر رابطه علیتی است که میان فعالیت شخص و خسارت زیان دیده وجود دارد در این فرضیه کسی که فعالیت او زیانی به دیگری رسانیده است مسئولیت دارد و هر کس باید خطرات فعالیت خود را بر عهده بگیرد.

بعبارت دیگر در این نظریه لازم نیست که زیان دیده برای مطالبه ضرر و زیان تقصیر فاعل را ثابت نماید بلکه کافی است که متضرر ثابت نماید که خسارت وارده ناشی از فعل طرف می شود و در نتیجه، تقصیر شرط مسئولیت فاعل محسوب نمی شود و هر کس که به دیگری خسارت وارد نموده است مکلف به جبران آن می باشد.

ماده 378 قانون تجارت

قرارداد حمل و نقل را تابع مقررات وکالت می داند جز در مواردی که استثناء شده باشد مطابق این ماده مسئولیت متصدی حمل و نقل همان مسئولیت امین است و امین هم در صورت تقصیر مسئول است و اثبات این امر نیز با مدعی و شاکی می باشد.

ماده 386 قانون تجارت

ولی مطابق ماده 386 قانون تجارت اگر مال التجاره تلف یا گم شود متصدی حمل و نقل مسئول آن خواهد بود.

مگر آنکه ثابت نماید که تلف یا گم شدن مربوط به جنس خود مال التجاره یا مستند به تقصیر ارسال کننده یا مرسل الیه یا ناشی از تعلیماتی بوده که یکی از آن ها داده اند و یا مربوط به حوادثی بوده که هیچ متصدی مواظبی نمی توانست از آن جلوگیری نماید. قراداد می تواند برای میزان خسارت، مبلغی کمتر یا زیادتر از قیمت کامل مال التجاره تعیین نماید.

همچنین بخوانید : ماده 386 قانون تجارت | مسئولیت متصدی حمل و نقل به جبران خسارت

ماده 388 قانون تجارت

متصدی حمل و نقل نسبت به حوادثی مسئول است که در مدت حمل و نقل واقع شده، اعم از اینکه خود مباشر بوده و یا دیگری از طرف او مامور این کار بوده است در این ماده متصدی حمل و نقل علاوه بر مسئولیت حوادث در مدت حمل و نقل، مسئول اعمال گماشته  و مامور خود نیز می باشد و در نتیجه متصدی حمل و نقل اعم از اینکه اقدام عمل مامور گماشته عمدی باشد یا سهوی، مسئول اعمال وی نیز در مقابل صاحب کالا یا ارسال کننده آن می باشدو در نهایت پس از پرداخت خسارت صاحب کالا می تواند به نماینده مامور خود مراجعه کند.

همچنین بخوانید : نظر قانون تجارت در حمل و نقل ایران | باب 8 قانون تجارت