یکی از مهم‌ترین دلایل شناخت اسناد فیاتا (FIATA) قابل معامله بودن و غیرقابل معامله بودن آن‌ها در قوانین بین المللی است.
دانستن کاربردهای این اسناد، از ضروریاتی است که خریدار و فروشنده باید نسبت به آن شناخت کافی داشته باشند.
گاهی اوقات، صدور نوع خاصی از اسناد که فقط توسط اسناد فیاتا امکان‌پذیر است، می‌تواند گره کوری را در یک فرآیند تجارت خارجی باز کند.
تاریخچه فیاتا
فورواردرها ( متصدی حمل ) در سال ۱۹۲۶ در اتریش اقدام به تشکیل فدراسیون بین المللی فورواردرها به نام “فیاتا” نمودند و تاکنون از آن تبعیت می‌کنند.
از آن زمان تا به حال اکثر کشورهای عضو، یک و یا دو و یا همه‌ی این اسناد را به کار می‌گیرند.
قوانین و مقررات فیاتا
- اجازه کنترل نشر و توزیع آن ها منحصر به انجمن های ملی بار فرابری عضو فیاتا داده شده است.
- مسئولیت چاپ این اسناد به زبان‌های انگلیسی، فرانسه و آلمانی به لحاظ شکل و محتوی طبق نمونه اصلی به عهده انجمن های ملی بار فرابری است.
- یک شماره سریال فرم الزامی است.
- قبل از تکثیر فرم، انجمن های عضو باید نمونه چاپی را جهت تائید به دبیر خانه فیاتا ارائه دهند.
- اسناد توسط انجمن‌های هر کشور عضو، بین اعضا توزیع می‌شود و به منظور نظارت بر صدور آن‌ها، انجمن‌ها آمار مربوط به خود را که از این فرم ها استفاده می‌کنند را ثبت و ضبط می‌کند.
- حقوق تألیف اسناد FCT و FCR و FWR و FBL منحصراً از آن فیاتاست و شرکت‌ها و مؤسسات منفرداً اجازه تکثیر آن‌ها را ندارند.
اسناد فیاتا
FCR (FIATA Forwarder’s Certificate of Receipt)
FCR توسط فیاتا برای استفاده بار فرابران بین المللی عضو فیاتا تهیه و معرفی گردید.
سندی است غیرقابل معامله که بیشتر در ترم خرید Ex Works کاربرد دارد و مبین این است که فروشنده کالا را درب کارخانه تحویل فورواردر داده است.
بار فرابر زمانی که کالا را تحویل گرفت با تسلیم کردن FCR به فرستنده، قبول مسئولیت می‌کند.
به دلیل غیر معامله بودن FCR، معمولاً این سند مورد قبول بانک‌ها نمی‌باشد و چون تحویل کالا به گیرنده در مقصد مستلزم ارائه این سند نیست، فقط یک نسخه از آن صادر می‌گردد.
بر اساس قاعده EXW در اینکوترمز، فروشنده وقتی مسئولیت خود را انجام داده است که محموله را بارگیری نشده و بدون انجام تشریفات گمرکی صادرات در اختیار خریدار قرار دهد.
یعنی به‌محض اینکه متصدی حمل تعیین‌شده توسط خریدار محموله را در انبار فروشنده مشاهده نمود و آن را برای بارگیری در اختیار گرفت، فروشنده می‌تواند درخواست دریافت رسیدی رسمی داشته باشد که نشان دهد مسئولیت‌های خود را به‌طور کامل انجام داده است.
از طرفی، بارنامه مدتی بعد از تحویل گرفتن محموله توسط متصدی حمل یا فورواردر، در دفتر کار فورواردر صادر می‌شود و این نیاز فروشنده به دریافت رسیدی رسمی که فوراً حق دریافت آن را دارد، برآورده نمی‌کند.
بدین ترتیب، نماینده متصدی حمل یا فورواردر می‌تواند به‌محض تحویل گرفتن محموله و پس از حصول اطمینان از تعداد بسته‌های دریافتی، رسیدی بر اساس مشاهدات دریافتی خود به فروشنده بدهد. صدور این سند می‌تواند از دعاوی حقوقی که در آینده ممکن است پیش بیاید، جلوگیری می‌کند.
FCT (FIATA Forwarder’s Certificate of Transport)
با صدور FCT و تسلیم آن به فرستنده، بارفرابر متعهد می‌گردد که کالای مربوطه را به واسطه نماینده‌ای که او منصوب نموده، در مقصد تحویل نماید.
این گواهی اگر به حواله کرد صادر شود قابل معامله و مورد قبول بانک‌ها خواهد بود و تعهد فورواردر مبنی بر در اختیار گذاشتن کالا با ارائه دهنده این گواهی در مقصد خواهد بود.
FCT به هیچ وجه به‌عنوان قرارداد حمل در نظر گرفته نمی‌شود.
تفاوت اصلی FCT با FCR
اگر FCR به حواله‌کرد صادر شود، قابل معامله است و در این صورت توسط بانک‌ها در فرآیند اعتبار اسنادی پذیرفته می‌شود.
FCT اغلب درترم های FCA و EXW مورد استفاده قرار می‌گیرد.
FBL (Fiata Multimodal Transport B/L)
بارنامه حمل مرکب به عنوان سند مالکیت کالا توسط سازمان فیاتا در اختیار فورواردر های عضو آن سازمان قرار می‌گیرد.
این سند معمولاً جهت حمل ترکیبی استفاده شده و دارای اعتبار بسیار بالای بین المللی بوده و منطبق با شرایط اتاق بازرگانی و قابل قبول کلیه بانک‌ها می‌باشد.
انجمن شرکت‌های حمل و نقل بین المللی ایران وظیفه و مسئولیت تهیه و چاپ این سند را دارد و به‌موجب قراردادهایی که با سازمان‌های فیاتا امضا نموده است مسئولیت حسن استفاده از این سند و حصول اطمینان از وجود پوشش بیمه‌ای هنگام استفاده از آن را پذیرفته است.
FWR (FIATA Warehouse Receipt)
FWR رسیدی ست غیرقابل معامله و بعنوان رسید انبار فورواردر یا همان متصدی حمل در مقصد تلقی می‌شود.
این رسید به دلیل غیرقابل معامله بودن مورد قبول بانک‌ها نمی‌باشد.
این رسید وقتی توسط فورداورد صادر می‌شود که کالا را در انبار خود برای انبارداری و یا توزیع لجستیکی دریافت کند.
FWR فقط وقتی می تواند قابلیت معامله داشته باشد که روی آن عبارت قابل معامله درج‌شده باشد.
