حمل و نقل هوایی که یکی از انواع حمل کالا و مسافر می باشد و کاملاً جدید می باشد و سابقه تاریخی قابل توجهی نیز دارد و مقررات حمل و نقل هوایی کشور ما نیز قبل از الحاق به کنوانسیون هوایی ورشو مصوب 1929 میلادی و پروتکل های اصلاحی آن که از 13 فوریه سال 1933 قابل اجرا بوده است همان مقررات حاکم بر قانون تجارت و قواعد عمومی مدنی بوده است.
کنوانسیون های حمل و نقل هوایی
ولی پیچیدگی های این نوع حمل و نقل و لزوم انطباق آن با متقاضیان زمان و مقررات بین المللی دولت ایران را وادار کرد که به کنوانسیون های بین المللی مربوط به حمل و نقل هوایی ملحق گردد علیهذا در خرداد ماه 1354 و با تصویب مجلس شورای وقت به کنوانسیون هوایی و پروتکل های اصلاحی آن پیوست.
از کنوانسیون های دیگری نیز که دولت ایران به آن پیوسته است می توان از کنوانسیون گوادلاخار ( اجتماع مسئولیت متصدی حمل و نقل کالا با ضمان مقصر نسبت به صاحب کالا ) مصوب 1961 میلادی نام برد که متممی بر کنوانسیون لاهه می باشد.
کنوانسیون گوادلاخار
موضوع و هدف کنوانسیون مذکور تعیین وضعیت و مسئولین مباشرین و متصدیان حمل می باشد و مواد 5 و 7 آن درباره مسئولیت عاملین و مستخدمین و یا متصدیان حمل و نقل و اختیار شاکی در مورد طرح دعوی علیه عاملین و مستخدمین و یا متصدی حمل و نقل طرف قرارداد و یا هر دو آن ها صحبت می کند.
همچنین مواد 22 و 25 پروتکل اصلاحی مصوب 1355 درباره مستخدمین و عاملین متصدی حمل و نقل می باشد.
که اگر ثابت نمایند که در حدود وظایف خود عمل کرده اند، همان میزان مسئولیتی به آنان تعلق خواهد گرفت که متصدیان حمل و نقل می توانند طبق ماده 22 به آن استناد نمایند.
پیمان ورشو
معاهده 12 اکتبر سال 1929 که معروف به پیمان ورشو درباه یکسان کردن برخی از مقررات حمل و نقل هوایی می باشد در 81 سال پیش و هنگامی به تصویب رسید که حمل و نقل هوایی توسعه نیافته بود.
علیهذا طی سال های گذشته شش بار مورد اصلاح واقع شده است که از جمله آن ها پروتکل مصوب 1955 میلادی می باشد که از اول اوت سال 1963 قابل اجرا گردیده است و مواد 17 و 25 و 35 آن درباره مسئولیت متصدیان حمل و نقل می باشد که کار حمل و نقل را بوسیله چند متصدی و از طریق هوایی انجام می دهند مواد 26 و 28 آن نیز درباره ایراد خسارت و اقامه دعوی جبران خسارت در دادگاه صالحه می باشد و ماده 22 پروتکل مذکور نیز درباره میزان خسارت صحبت می کند.
کنفرانس بین المللی حقوق خصوصی هوایی
لازم به توضیح است که در سال 1925 به پیشنهاد فرانسه اولین کنفرانس بین المللی حقوق خصوصی هوایی در پاریس تشکیل شد. شرکت کنندگان در کنفرانس، کمیته ای به نام کمیته بین المللی متخصصان حقوق هوایی تشکیل دادند. این کمیته به نوبه خود دارای چند کمیته حقوقی فرعی بود که از جمله آن ها کمیته مسئولیت متصدی حمل و نقل و راه آهن و هواپیما بود و پیش نویس پیمان ورشو در همین کنفرانس تهیه شده است.
معاهده ایرو امریکن
در سال 1926 معاهده ایرو امریکن در مادرید اسپانیا به تصویب رسید و در سال 1927 نیز پیش نویس معاهده دیگری بوسیله ایالات متحده امریکا تهیه شده که در کنفرانس هاوانا پایتخت کوبا به تصویب رسیده است.
بموجب ماده واحده مصوب 1364 مجلس شورای اسلامی مسئولیت شرکت های هواپیمایی ایران در مورد حمل و نقل مسافرین و بار و اثاثیه در پروازهای داخلی در حدود مسئولیت مقرر در پروازهای بین المللی مذکور در معاهده یکسان کردن برخی از مقررات حمل و نقل هوایی بین المللی منعقده در ورشو و پروتکل اصلاحی آن می باشد که در لاهه به امضا رسیده و موضوع مصوبه 1354 می باشد.
واحد پول در حمل و نقل هوایی
به موجب ماده 22 مقررات پروتکل کواتمالا مصوب 1971 مسئولیت متصدی حمل و نقل کالا محدود به 125 هزار فرانک برای هر مسافر و دویست و پنجاه فرانک در مقابل هر کیلو گرم کالا گردیده است و مبلغی که در ماده 22 مذکور معین شده است عبارت از واحد پولی است هم ارز 65/5 میلی گرم طلا به عیار نهصد هزارم و این مبلغ را ممکن است به پول های رایج هر کشور به اعداد صحیح غیر کسری تسعیر نمود.
مگر اینکه فرستنده کالا هنگام تحویل به متصدی حمل و نقل اظهارنامه خاصی برای ارزش کالا در هنگام تحویل در مقصد تنظیم نموده و در صورت لزوم مبلغی اضافی پرداخت کرده باشدکه در این صورت متصدی حمل و نقل ملزم به پرداخت مبلغی اضافه بر 250 فرانک یاد شده خواهد بود و در تعیین مبلغ مسئولیت متصدی حمل و نقل فقط وزن کل بسته یا بسته های مربوط منظور خواهد شد.
ضمناً بموجب موافقت نامه 1933 مسئولیت مدنی متصدی حمل و نقل هوایی از زمان برخاستن هواپیما از زمین شروع و پس از فرود آمدن هواپیما در مقصد پایان می یابد.
