در گذشته های دور که بشر به اختراع چرخ و برخورداری از آن بمنظور سهولت حمل و نقل ریلی نائل آمد برای اینکه ارابه ها در فصول بارندگی به راحتی از راه ها عبور کنند برخی از شاهراه ها را با سنگ ها به حرکت درآید.
تاریخچه حمل و نقل ریلی
در حدود چهار قرن پیش در معادن زغال سنگ هارز ( Harz ) واقع در آلمان بمنظور سهولت حرکت ارابه ها، تیرهای چوبی را به شکل ریل ساختند و مواد معدنی استخراج شده را از روی این ریل ها به محل بارگیری حمل می کردند.
برای اطلاع از تاریخچه و تعریف و مقررات حمل و نقل زمینی اینجا کلیک کنید.
پس از چندی بمنظور جلوگیری از فرسودگی چوب ها، روی آن ها را با ورقه آهن می پوشانند و بر این پوشش لبه ای تعبیه نمودند که از خارج شدن چرخ ها از روی ریل جلوگیری نماید.
با کشف ساختمان فولاد بوسیله ( هانری بسمر ) ریل های مذکور به ریل های فولادی تبدیل شدند و اولین خط آهنی حمل و نقل ریلی که با قوه محرکه اسب کار می کرد و با تصویب پارلمان انگلستان در تاریخ 1804 میلادی افتتاح شد و به راه افتاد.
در سال 1874 جمیز وات انگلیسی مخترع ماشین بخار، واگن بخاری را بنام خود به ثبت رسانید و در زمینه تکمیل این اختراع “ژوزف گونیوی” فرانسوی و “مورداک” انگلیسی و شاگرد او بنام “ریچارد تیروتیک” اختراع ماشین بخار را با انبساط ساده و استفاده از آن در واگن های بخار به ثبت رساندند و این امر مقدمه اختراع لوکوموتیوهای کنونی بود.
در سال 1892 “رودیف دیزل” آلمانی اولین ماشین کمپرسوری خود را آزمایش کرد و این موتور به نام مخترع آن، دیزل نامیده شد.
نتیجه خوبی که از این آزمایش به دست آمد باعث شد که لوکوموتیوهای دیزل بجای لوکوموتیوهای بخاری در حمل و نقل ریلی آمریکا مورد استفاده قرار گرفت و به تدریج صنعت لوکوموتیو سازی رونق یافت.
لوکوموتیوهای برقی جای لوکوموتیوهای بخاری را گرفت و در حال حاضر ابداع تازه ای به نام توروبوترن در خط آهن های کشورهای پیشرفته و از سال 1354 در کشور ایران مورد استفاده قرار گرفته است.
به دنبال عرضه سریع ترین وسیله در صنعت حمل و نقل اقدام به آزمایش وسیله‌ای به نام ( آتوترن ) یا به قول انگلیسی ها ( هاورتون ) نموده اند. در این پدیده که در حال حاضر در کشورهای آمریکا و انگلیس و آلمان و ژاپن مورد آزمایش قرارگرفته است سعی گردیده که از اصطکاک چرخ ها با ریل جلوگیری شود و حرکت آتوترن روی یک بالش هوا و با سرعتی معادل پانصد کیلومتر در ساعت انجام می گیرد.
منافع حمل و نقل ریلی
نگاهی به تاریخ پیدایش راه آهن تاکنون، روشن می سازد که پیدایش راه آهن از هر نظر بویژه از نظر منافع و پیشرفت امور اقتصادی و اجتماعی تحول بزرگی در زندگی انسان ها به وجود آورده است بطوریکه میتوان آن را تا حدودی با کشف قطب نما مقایسه کرد و با اطمینان میتوان گفت که در هر کشوری که راه آهن ریلی احداث شده است موجبات رشد و ترقی اقتصاد آن کشور را فراهم ساخته است.
راه آهن قیمت‌ها را تنزل داده و باعث دلگرمی مصرف کنندگان گردیده است و از همه مهم تر با ممکن ساختن حمل و نقل در نقاط دور دست خطر قحطی را رفع نموده و باعث رونق صنعت کشاورزی نیز گردیده است.
احداث راه آهن به استخراج معادن و انتقال مواد آن ها به مراکز تولید و از جمله کارخانجات ذوب آهن کمک نموده است بطوریکه امروزه راه آهن بمنزله ستون فقرات تمدن ملت ها به شمار می رود.
راه آهن با قابلیت های ویژه خود مانند توانایی حمل انبوه، صرفه جویی در مصرف انرژی، ایمنی بیشتر، پیشگیری از آلودگی هوا و محیط زیست، موجبات افزایش ارتباطات در بخش های فرهنگی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی را فراهم ساخته است.
این وسیله پس از اختراع با شتابی فوق العاده در سراسر دنیا توسعه یافت و اکثر کشورها با وجود هزینه گزاف و مشکلاتی فنی از این تکنولوژی استفاده بردند.
ظرفیت حمل و نقل سنگین و قابل دسترس بودن راه آهن در شرایط مختلف امکان نفوذ به مناطق درونی قاره ها را فراهم ساخت. دسترسی به منابع مواد خام که از طریق راه آهن مقدور گردیده و موجبات رشد صنعت و صنعت گرایی را فراهم ساخته است و اساسا انقلاب حمل و نقل قرن نوزدهم بیشتر براساس گسترش سریع راه اهن صورت گرفته است.
امروزه اغلب کارخانه های بزرگ صنعتی در انتهای ریل ها قرار دارند و شبکه گسترده ای، بنادر کشور ها را به مراکز تولید پیوند می دهد و این راه آهن است که مواد اولیه و کانی ها را به کارخانجات مختلف می رساند و مسافران و کالاها را جابه جا می نماید و در حمل و نقل کالاهای صادراتی و وادراتی نقش فوق العاده و انکار ناپذیری دارد.