بسته بندی در حمل و نقل | 5 بسته بندی مهم در حمل و نقل

 

بسته بندی در حمل و نقل صرفا برای انجام عملیات حمل و نقل مورد استفاده قرار می گیرد.

جابه جایی و بسته بندی کالا از نقطه ای به نقطه ی دیگر از زمان خلقت انسان های اولیه تا عصر حاضر به دلیل نیاز های بشری وجود داشته است برای اطلاعات بیشتر این مقاله را مطالعه کنید.

بسته بندی کالا

به همین دلیل طراحی این نوع بسته بندی ها عمدتا توسط متصدیان حمل و نقل انجام می شود و عموما ارتباطی به خریدار و فروشنده ندارد. این نوع بسته بندی که به واحد های بار در حمل و نقل نیز مرسوم است عبارت است از :

  • کانتینر ( Container )
  • پالت ( Pallet )
  • قفس ( Crate/Cage )
  • صندوق ( Case )
  • بندل ( Bundle )
  • جامبوبگ ( Jumbo Bag )
  • رول ( Roll )
  • عدل ( Bale )

بسته بندی در حمل و نقل به منظور جلوگیری از تغییرات کمی و کیفی و ضایعات کالا، سرعت بخشیدن به عملیات تخلیه و بارگیری و تسهیل در انبار کردن آن و استفاده از ظرفیت کامل وسایل متعارف حمل و نقل، اعم از انفرادی و ترکیبی با توجه به شرایط مختلف محل تولید یا صدور تا محل تحویل یا ورود انجام می شود و از این رهگذر، هزینه حمل و نقل نیز به حداقل خود می رسد.

هدف اصلی از بسته بندی کالا این است که در فاصله زمانی انبار داری، حمل و نقل و توزیع، صفات و مشخصات مهم کالا حفظ شود و از صدمات و خطرات احتمالی جلوگیری گردد.

جا دارد پیش از بیان مفاهیم بسته بندی، به انواع حمل در همین رابطه اشاره شود. حمل و نقل، قطع نظر از وسیله حمل و قلمرو آن شامل چهار گروه اصلی زیر است :

الف) فله : مانند نفت، گندم و …

ب) عمومی : مانند موارد مربوط به عدل، صندوق، بندل، بشکه و…

پ) کانتینری و پالتیزه (پالت) : شامل تعداد بیشماری کالا

ت) کیسه ای : مانند موارد مربوط به شکر، برنج و…

در بسته بندی در حمل و نقل، مواد مختلفی به کار می رود و این مواد با نوع کالا از نظر کیفی و همچنین خواست تحویل گیرنده یا خریدار کالا و انتخاب وسیله حمل تغییر می کند.

عمده این مواد عبارتند از : فلزات، چوب، گونی، چتایی، کاغذ، پارچه، طناب، ورقهای پلاستیکی و نایلونی، شیشه، پنبه.

برای روشن شدن نقش این مواد، به ذکر مثالی برای کاربرد پاره ای از آن ها می پردازیم. معمولا مواد شیمیایی مایع یا جامد به صورت پودر که خطرناک باشند در بشکه های فلزی بسته بندی می شوند و کالاهای مایع فرار و خطرناک در کیسه های پلاستیکی نگهداری می شوند و کالاهای ارزان قیمت نظیر سیمان در پاکت های کاغذی مختلف قرار می گیرند.

ماشین آلات و قطعات یدکی و یا میوه جات در صندوق های چوبی بسته بندی می شوند و کالاهای نظیر سیب زمینی و پیاز در گونی های پارچه ای جابجا می گردند.

بسته بندی در حمل و نقل

شرایط عمومی بسته بندی در حمل و نقل

  1. نوع بسته بندی باید متناسب با مسیر حمل باشد.
  2. نوع بسته بندی باید متناسب با وسیله حمل باشد.
  3. امکان جابجایی با وسایل مکانیکی وجود داشته باشد.
  4. نوع بسته بندی طوری باشد که در طول مسیر مقاوم و محکم باشد.
  5. بسته بندی باید دارای برچسب علائم اطلاعات و هشداردهنده باشد. ( علائم اطلاعاتی و خبری مانند : فرستنده، گیرنده، مبدا، مقصد و … علائم هشدار دهنده مانند : شکستگی، مرکز ثقل بار، در مقابل رطوبت و یا حرارت و…)
  6. بسته بندی بایستی اقتصادی باشد.

انواع بسته بندی در حمل و نقل

بسته بندی در حمل و نقل یا ساده است یا مضاعف.

مقصود از بسته بندی مضاعف ترکیب بسته نبدی های ساده برای دستیابی به بسته های بزرگتر و طبیعی است که این عمل برای سرعت بخشیدن در تمامی ابعاد حمل و نقل از یکسو کاهش هزینه حمل و نقل از سوی دیگر است.

  • بسته بندی ساده مانند : کیسه، کارتن، عدل، بشکه، صندوق، قفس، بندل
  • بسته بندی مضاعف مانند : پالت و کانتینر

قفس (Crate or Cage)

قفس یا قاب، ساختمانی شبیه پالت دارد با همان انواع و اشکال، تنها در طرفین دارای ستون بوده و در قسمت بالا به وسیله تیرهایی پوشیده می شود.

از نوع واحد بار جهت حمل کالاهایی که دارای بسته بندی ضعیف هستند استفاده می شود. این بسته بندی عبارت است از اسکلت یا پیکره ای که کار آن محافظت از محموله در طول حمل است ولی در شرایط جوی مختلف تاثیری ندارد.

این بسته بندی در حقیقت یک صندوق بزرگ است که کاملا پوشیده نیست. برای تسریع در جابجایی دو قطعه الوار در زیر آن قرار می دهند.

از چوب یا مواد کمی جهت بسته بندی استفاده می شود. برای حمل حیوانات نیز بکار می رود. به طور کلی دو نوع قفس وجود دارد: قفس باز یا اسکلتی و قفس کاملا پوشیده. هر دو نوع قفس بر طبق یک چهارچوب صحیح نیاز به گوشه های سه طرفه و بست های قطری برای محکم کردن قفس دارند. به خاطر داشته باشید برای این قفس ها پوششی در نظر گرفته شده تا از کالا در مقابل عوامل بیرونی محافظت کند.

از قفس باز در جایی می توان استفاده کرد که محموله خراب شدنی نباشد و بسته بندی، تنها برای آسان کردن جابجایی و انبار باشد. این نوع قفس همچنین به عنوان پوشش مجددی برای محکم کردن کارتن های مقوایی یا برای محکم کردن بسته بندی برای جلوگیری از خرد شدن به کار می رود.

بسته بندی در حمل و نقل

جعبه های سیم پیچی شده و قفس ها (Wire-Bound Boxes and Crates)

نوع بسته بندی ها جعبه هایی هستند که در آن ها برای استحکام بیشتر از سیم در لایه رو یا داخلی استفاده می شود.

جعبه های سیم پیچی شده و صندوق ها، برای محصولاتی که تغییرات جزئی فرم کانتینر روی آن ها تاثیر نمی گذارد، استفاده گسترده ای دارند. این جعبه ها، بسته های ایده آلی برای بسته بندی مجدد جعبه های مقوایی ( کارتن های ) ساده یا کرکره ای هستند. اگر جعبه سیم پیچی شده کاملا پر نیست و تغییر فرم های احتمالی می تواند بر محتوای آن اثر بگذارد، توصیه می شود از قالب بندی و بست های داخلی استفاده کنید. سطح جعبه های سیم پیچی شده باید محکم شود تا بتواند در برابر فشارهای احتمالی در هنگام جابجایی مقاومت کند و از آسیب به محتوا جلوگیری شود.

حمل کننده های کالا با کشتی باید از اضافه بار پرهیز کنند و نباید بریا حمل محموله خود از جعبه های بسیار بزرگ استفاده کنند.

جعبه های چندلایه میخ کوب شده ( Cleated Play Wood Boxes )

جعبه های چند لایه میخکوب شده استفاده های بسیاری در تجارت خارجی دارند، به خصوص سبکی و استحکام نسبی آن ها باعث می شود برای حمل هوایی مناسب باشند، گرچه ممکن است حمل کننده های کالا با استفاده از واحدهای دست دوم، اضافه بارگیری، استفاده از صفحه های بلند و غیر مقاوم یا درست نبستن جعبه، از این نوع بسته بندی استفاده نادرست کنند.

صندوق های پایه دار ( Case )

صندوق های پایه ای معمولا برای جابجایی ماشین آلات استفاده می شود و دارای ابعاد بخصوصی نیست و بستگی به نوع محمولا دارد.

طریق ساختن این صندوق ها بدین صورت است که ابتدا کف آن مانند پالت ساخته می شود و محموله روی آن قرار می گیرد و سپس دیوارها و قسمت های بالایی نصب م یگردد. جنس آن چوبی است و برای حمل کالاهایی مانند قطعات یدکی، ماشین آلات، بشکه های پلاستیکی، ابزارآلات و سنگ های با ارزش مانند کاشی استفاده می شود.

بندل ( Bundle )

بندل از روی هم گذاری ورق یا صفحه فلزی یا کاغذ یا مقوا و کشیدن تسمه به دور آن تشکیل می گردد. وزن بندل ها حدود 2 تن است. پایه های متحرکی نیز جهت سهولت در جابجایی، زیر آن قرار می گیرد که آن را پالت مصنوعی نیز می گویند و از لیفتراک و جرثقیل جهت جابجایی بندل استفاده می کنند.

بندل خود نیز یک نوع واحد بار است که معمولا برای به هم بستن تیر آهن، سیم فلزی، ورق آهن به کار می رود و از سیم و بست فلزی نیز جهت مهار کالا استفاده می کنند.

بسته بندی کالا

 

جابه جایی و بسته بندی کالا از نقطه ای به نقطه ی دیگر از زمان خلقت انسان های اولیه تا عصر حاضر به دلیل نیاز های بشری وجود داشته است.

براساس طبقه بندی های مرسوم در جهان توسط سازمان ملل متحد، کالا را می توان به پنج گروه اساسی تقسیم بندی کرد:

  1. کالاهای صنعتی ( ماشین آلات، یخچال، ترانسفورماتور و …)

  2. کالاهای کشاورزی ( گندم، جو، برنج و …)

  3. کالاهای معدنی (ذغال سنگ، آهک، انواع سنگ و…)

  4. کالاهای دامی (گوشت، ماهی و …)

  5. کالاهای نفتی (بنزین، گاز، گازوئیل و …)

کالاها در انواع گوناگون و به اشکال مختلف در جامعه وجود دارد ولی هر یک از آن ها را می توان در یکی از گروه های پنج گانه فوق طبقه بندی نمود.

طبقه بندی و گروه بندی های دیگری نیز از کالاها وجود دارد مانند کالاهای مصرفی و غیر مصرفی که تعاریف خاص خود را در بازرگانی و تجارت دارند.

طبقه بندی کالا در حمل و نقل

از دیدگاه حمل و نقل تقسیم بندی کالاها در سه گروه اساسی انجام می شود که عبارتند از

کالاهایی با بسته‌بندی “packed cargo”

به مجموع کالاهای عمومی که با بسته‌بندی حمل می شوند اطلاق می گردد مانند لوازم خانگی، لوازم یدکی و …

کالاهای بدون بسته بندی “unpacked cargo or loose cargo”

به مجموع کالاهای بدون بسته‌بندی و غیر فله مانند تیر آهن، ماشین آلات، خودرو و …اطلاق می گردد. این نوع از کالاها دارای شکل خاصی نبوده و معمولا همان گونه که تولید می شوند حمل می گردند.

کالاهای فله “bulk cargo”

به مجموع کالاهایی که شکل خاص ندارند و با شکل هر ظرفی که در آن ریخته می شوند، در می آیند، اطلاق می گردد. این نوع از کالا نیز همان طور که تولید می شود حمل می گردد.

کالاهای فله به دو گروه تقسیم می شوند:

  • فله مایع (wet B.C) مانند بنزین و گازوئیل و…
  • فله خشک (dry B.C) مانند سیمان، گندم و…

ضرورت بسته بندی کالا

بسته بندی لازمه عرضه هر کالایی است.

در واقع با یک بسته‌بندی خوب می توان جلب نظر بیشتری از مشتری کرد، در حالی که در کشور ما صنعتگران و کسانی که در امر تولید کالا فعال هستند، به تازگی متوجه این مهم شده اند.

پیش از این بسته‌بندی فقط به برخی از کالا ها محدود می شد در حالی که امروزه همه به دنبال بهترین نوع بسته بندی برای کالاهای خود هستند که میزان نیل به این هدف متناسب با هزینه ای است که صرف آن می شود. به هر حال مهم این است که مصرف کننده حاضر است در قبال جنس بهتر، پول بیشتری بپردازد، به خصوص اگر نوع بسته‌بندی، آن کالا از سایر کالاهای مشابه متمایز کند.

در فرهنگ ما هنوز بسته‌بندی جایگاه لازم خود را پیدا نکرده و نتوانسته تاثیر گذار باشد. در واقع بسیاری از صنعتگران ما بسته بندی، حمل و نقل، محکم بودن در مقابل ضربه و در نهایت شناخت مصرف کننده، مواردی است که باید از سوی کسانی که در امر تولید فعال هستند، مورد توجه قرار گیرد. به همین دلیل لزوم بسته‌بندی برای انواع کالا چه برای مصرف داخلی و چه برای صادرات خارجی لازم و ضروری به نظر می رسد.

بسته بندی کالا

بسته بندی در ایران

بسته‌بندی در ایران خیلی دیر به عنوان یک صنعت شناخته و پذیرفته شد و به همین واسطه، دستگاه های بسته‌بندی نیز خیلی دیر به کشور وارد شد. در وهله اول وقتی صحبت از بسته‌بندی می شود، اولین چیزی که به ذهن می رسد بسته‌بندی کالا با کارتن است در حالی که امروزه در صنایع بسته‌بندی دنیا، تحول و تنوع چشمگیری بوجود آمده است.

بسته بندی دارای موارد مختلفی است و عملا کارکردهای بسیاری را شامل می شود. در سالین دور برای صادرات پارچه از گرانت استفاده می کردند که به تدریج به دلیل افزایش صادرات و همچنین در اثر مراودات و استفاده از اجناس خارجی بسته‌بندی ها شکل مناسب تری پیدا کرد.

توجه داشته باشید وقتی بسته‌بندی از کیفیت مناسبی برخوردار شد به طور قطع در کیفیت و نوع کالا هم تاثیر خواهد داشت.

بسته‌بندی در ایران تا رسیدن به نوع رقابتی، فاصله بسیار دارد. این مسئله سبب شده تا بسته‌بندی با انواع مختلف و کارکردهای آن تعریف شود.

انواع بسته بندی کالا

بسته‌بندی دارای انواع مختلفی است که هر یک به نسبت نوع کالا مورد استفاده قرار می گیرد. از پاک نامه تا کارتن های بزرگ، می توان به عنوان نوعی بسته‌بندی کالا یاد کرد. با پیشرفت های روز افزون علم و فن آوری، در بسته‌بندی هم از نظر کیفیت تحولاتی صورت گرفته است. استفاده از پلاستیک در حال حاضر جزو لاینفک این صنعت به شمار می رود.

البته به اعتقاد برخی، بهترین انتخاب در بسته‌بندی کالا، استفاده از پلاستیک است چون برتری های غیر قابل انکاری نسبت به سایر مواد دارد و توانسته بخشی از بازار رقابتی بسته‌بندی را از آن خود کند اما نوع کالایی که به وسیله پلاستیک بسته‌بندی می شود نیز در این امر بسیار موثر است. در واقع اجناسی که نیازمند جریان هوا هستند، قابلیت اینکه با پلاستیک بسته بندی شوند را ندارند همانند مواد خوراکی.

بسته‌بندی دارای کارکردهای متفاوتی است. هر محصول پس از تولید و بسته بندی به دست مصرف کننده می رسد، یعنی وقتی مصرف کننده یک یخچال خریداری می کند، بسته‌بندی شده است. حتی یک شکلات یا بیسکویت، دارای بسته‌بندی خاص خود است. بسته بندی، نوعی اطمینان حاصل کردن از نو بودن کالاست، اگرچه این مساله عمومیت ندارد و حتی می توان در مغازه هایی هم که کالاها تا زمانی که به دست مصرف کننده برسد چند بار بسته‌بندی می شود و در واقع کارکردهای بسته بندی به چند دسته مواد غذایی، صنعتی و حفاظتی تقسیم بندی می شود.

بسته بندی مواد غذایی

بسته بندی کالا

بسته‌بندی مواد غذایی خود دارای انواع مختلفی است، کارتن، کاغذ، مقوا، جعبه، پلاستیک و … هر یک به نوبه خود در مواد مختلف مورد استفاده قرار می گیرد مثلا یک شکلات ابتدا در لفاف کاغذ پیچیده می شود. بعد یک بسته‌بندی دیگر انتخاب می شود و در مرحله بعد در جعبه هایی به تعداد مختلف بسته‌بندی شده و در نهایت برای حمل و نقل، چند جعبه را در یک کارتن قرار می دهند. مواد غذایی بیش از کالاهای دیگر به بسته‌بندی نیاز دارد. در مواقع نداشتن بسته‌بندی به فاسد شدن و خرابی مواد خوراکی کمک می کند اما این نکته در همه موارد صدق نمی کند مثل انواع نوشابه و یا آب میوه.

طبقه بندی جهانی کالا در صنعت

بسته بندی کالا

بسته بندی در صنعت هم متداول است. انواع لوازم خانگی، لوازم صنعتی، لوازم ساختمانی و حتی دستگاه های صنعتی نیز بسته بندی می شود. باید توجه داشت دستگاه هایی که در چرخه تولید مورد استفاده قرار می گیرند برای بسته بندی به موادی محکم تر نیازمندند تا در حمل و نقل کمترین ضربه به آن ها وارد شود که اغلب در این گونه موارد از کارتن و چوب استفاده می کنند.

بسته بندی کالا و حفاظت

بعد دیگر بسته بندی نوع حفاظتی آن است که سبب می شود کالا در مقابل انواع خطرات محافظت شود. هرچه بسته بندی از جنبه های زیبایی شناسانه بیشتری برخوردار باشد در جذب و جلب مخاطب تاثیر بیشتری دارد.

در بازار رقابتی ابتدا باید شناخت کاملی از مخاطب و مصرف کننده داشت. اینکه مصرف کنندگان از چه نوع کالا و به چه میزان مصرف دارند، مهمترین اطلاعاتی است که تولید کنندگان باید از آن مطلع باشند. اگر به این موضوع آن گونه که شایسته است اهمیت داده شود، می توان در عرصه بازارهای خارجی هم رقابت کرد. اگر بسته بندی ها شکیل و بهداشتی باشد، می توان در همه جای دنیا عرضه گردد.

کامیون، هواپیما، کشتی و خطوط ریلی و جاده ای همه و همه وسایلی هستند که در جهت حمل و نقل کالا مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین با تنوعی که در زمینه حمل کالاها وجود دارد، بسته بندی باید به گونه ای باشد که نوع و کیفیت کالا تغییر نکند.