همانطور که در مقاله مقررات قانونی ناظر بر عملیات ترانزیت گفته شده از لحاظ قانونی، ترانزیت یا پاساوان رویه ای است گمرکی، که به معنی انتقال کالای گمرک نشده از یک گمرک خانه مبدا به گمرک خانه مقصد تحت نظارت گمرک اطلاق می شود که این رویه به دو دسته ی زیر تقسیم می شود :
-
ترانزیت یا پاساوان خارجی
-
ترانزیت یا پاساوان داخلی
پاساوان خارجی کالای تجاری
چنانچه انتقال کالای گمرک نشده از یک گمرک ورودی مستقیماً به گمرک خروجی و به منظور عبور از قلمروی کشور باشد، یا به منظور خروج از کشور به صورت حمل تدریجی در مناطق ویژه اقتصادی تخلیه شود.
اصطلاحاً به آن ترانزیت خارجی خارجی گفته می شود.
به عبارت دیگر اگر این دو گمرک مرزی باشند و هدف هم عبور کالا از قلمرو ایران باشد، ترانزیت خارجی است، البته کالایی که بین دو دفتر گمرکی مرزی ( بین دو بندر یک کشور ) از راه دریا حمل می شود کابوتاژ خوانده می شود.
بنابراین بندر هم می تواند نقطه پذیرش کالا برای ترانزیت باشد که در این صورت دو حالت پیش می آید:
حالت زمین به دریا
پذیرفتن کالای متعلق به یک کشور خارجی است که کالا از طریق یکی از دفاتر گمرکی مرزی و عبور از سرزمین اصلی به بندر وارد شده و از آنجا برای حمل به مقصد خارجی تعیین شده به کشتی بارگیری می شود.
حالت دریا به زمین
یعنی تخلیه کالای متعلق به یک کشور خارجی و پذیرفتن آن در بندر به منظور حمل به مقصد اصلی از قلمرو کشور ایران.
در هر دو حالت فاصله بین بندر مبدا و مقصد، عنوان حمل و نقل دریایی داشته و حقوق حمل و نقل دریایی بر آن اعمال می شود، اگرچه کالا ترانزیتی باشد.
همچنین بخوانید : اهمیت ترانزیت کالا در ایران |
کالاهای ترانیت خارجی می تواند به روش های ذیل از قلمرو کشور عبور داده شود که عبارتند از :
- عبور مستقیم
- حمل ترکیبی
- حمل تدریجی یا کلی از طریق نگهداری در مناطق ویژه یا اماکن گمرکی
کالاهایی که به عنوان ترانزیت خارجی وارد می شوند، در شمار کالاهای صادراتی و وارداتی قرار نمیگیرند و به همین جهت مشمول پرداخت حقوق و عوارض گمرکی نمی باشند.
ترانزیت داخلی کالای تجاری
چنانچه انتقال کالای گمرک نشده از یک گمرک ورودی به گمرک خانه داخلی مجاز دیگر حمل و تحویل گردد و یا اینکه هر دو گمرک خانه داخلی باشند اصطلاحاً ترانزیت داخلی نامیده می شود، به استناد آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی ترانزیت داخلی بر دو نوع است ضمناً حالتی خاص نیز از ترانزیت شخصی وجود دارد مانند حمل یکسره.
- ترانزیت داخلی شخصی
- ترانزیت داخلی اداری
- حمل یکسره
ترانزیت داخلی شخصی
یعنی انتقال کالای گمرک نشده از یک گمرک خانه مجاز مرزی به گمرک خانه داخلی دیگر و یا سایر اماکن گمرکی تحت نظارت گمرک بنا به درخواست حامل یا صاحب کالا و یا نماینده قانونی ایشان جهت انجام تشریفات قطعی گمرکی آن در گمرک مقصد مورد نظر.
ترانزیت داخلی اداری
در این نوع ترانزیت که بنادر مقتضیات و مصالحی و یا به دلیل تراکم کاری در انبارهای گمرکی و بنادر، وفق تصمیم و موافقت گمرک جابه جایی کالا از گمرک مبدا به گمرک مقصد صورت می پذیرد، این عمل انتقال توسط گمرک صورت گرفته، به طوری که گاهاً و عمدتاً صاحبان کالا از آن خبر نداشته و صرفاً زمان ترخیص کالا متوجه این امر خواهند شد، در این صورت از نظر خسارت وارده به کالا در طول عملیات حمل ترانزیت داخلی اداری احکام مربوط به ایجاد خسارت در اماکن گمرکی اجرا می گردد.
حمل یکسره
حالتی خاص از ترانزیت داخلی شخصی است که مربوط به شرکت های حمل و نقل بین المللی می شود و آن هم زمانی است که مقصد نهایی کالا در بارنامه ارائه شده یکی از گمرکات داخلی قید شده باشد که در این حالت گمرک مکلف به قبول درخواست متقاضی می باشد و بارنامه مزبور هم به منزله اعطای وکالت و نمایندگی جهت تنظیم اظهارنامه ترانزیت داخلی شخصی حمل یکسره به حامل با اختیارت تام بوده و دیگر از حامل وکالتنامه رسمی و ثبتی مطالبه نمی شود.
ضمناً مسئولیت از بین رفتن کالا و همچنین پرداخت کلیه هزینه ها و وجوهی که به ورود قطعی کالا تعلق می گیرد نیز، به عهده صاحب کالا یا موسسه حمل بر حسب مورد می باشد.