در دنیای امروزه زیر ساخت ها و در راس آن ها شبکه های قابل دسترسی و صنعت حمل و نقل یکی از پایه های رشد و توسعه، شناخته شده است.
اما گسترش این وضعیت به رغم منافع بیشمارش دارای آثار و پیامدهای منفی از قبیل تصادفات رانندگی و ضرر های سنگین اقتصادی و اجتماعی است که سبب گردیده تا بسیاری از دولت ها به عنوان یکی از مهم ترین زیان های ملی اقدام به انجام تحقیقات گسترده ای در ابعاد مختلف آن بنمایند.
در کشور ایران نیز علی رغم بالا بودن آمار این سوانح خصوصاً در سیستم جاده ای، متاسفانه شناخت و هماهنگی لازم بین دستگاه های ذی ربط ( نیروی انتظامی، وزارت راه، مراکز درمانی، پزشکی قانونی و.. ) صورت نگرفته است و یا ضعیف انجام شده است؛ لذا اقدامات سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور در اخذ اطلاعات از سازمان های مختلف، وضعیت قابل اطمینانی ندارد.
به عبارت دیگر استراتژی معین و دقیقی در خصوص شناخت و برنامه ریزی برای مقابله با این ناهنجاری صورت نگرفته است.
براساس مطالعات انجام شده، تصادفات جاده ای و شهری، دومین عامل مرگ و میر در کشور اعلام شده است. همچنین تصادفات رانندگی از سوی سازمان ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی یکی از چهارعامل اصلی تهدید کننده سلامت و جان انسان ها تعیین شده است.
| همچنین بخوانید : ممنوعیت ها و الزامات حمل و نقل جاده ای |
مجازات تصادفات منجر به قتل و صدمه بدنی
صرف نظر از ضرر و زیان های مالی اینگونه تصادفات، ضرر و زیان های معنوی ناشی از آن ها یا همان مجازات های حبس و پرداخته دیه، خود موضوعی مهم و قابل بحث است که سعی داریم در مطلب حاضر به آن ها بپردازیم.
با توجه به قانون مجازات اسلامی، هرگاه تصادفات رانندگی منجر به فوت و صدمه بدنی راننده مقصر باشد، یعمی حوادث مذکور بر اثر بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم رعایت نظامات دولتی و یا عدم مهارت راننده یا متصدی وسیله حادث گردد برحسب نوع صدمه وارده مجازات حبس و پرداخت دیه برای راننده مقصر به میزان ذیل در نظر گرفته می شود:
- هرگاه حادثه منتهی به قتل غیر عمدی عابر و یا شرنشینان وسایل نقلیه گرددمرتکب به 6 ماده تا 3 سال حبس و نیز پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیا یدم محکوم می شود.
- چنانچه حادثه به وجود آمده موجب یکی از موارد ذیل شود :
موجب مرض جسمی غیر قابل علاج مصدوم گردد.
یکی از حواس مصدوم از بین برود.
عضوی از اعضای بدن مصدوم که یکی از وظایف ضروری زندگی را انجام می دهد از کار بیفتد.
عضوی از اعضا بدن و یا صورت مصدوم تغییر شکل دائمی بدهد.
موجب سقط جنین در مصدومان زن گردد.
مرتکب به حبس از دو ماه تا یکسال و پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوک می شود. - هرگاه تصادفات رانندگی منجر به یکی از موارد ذیل شود :
باعث نقصان یا ضعف دائم یکی از منافع یا یکی از تعضای بدن مصدوم گردد.
موجب از بین رفتن قسمتی از عضو مصدوم گردد، بدون آنکه عضو از کار بیفتد.
باعث وضع حمل زن حامله قبل از موعد طبیعی شود.
در این صورت مرتکب به دو ماه تا 6 ماه حبس و پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم خواهد شد. - چنانچه حوادث رانندگی منجر به صدمه بدنی خارج از موارد فوق گردد مرتکب به 1 ماه تا 5 ماه حبس و پرداخته دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم خواهد شد .
همانگونه که بیان شد در صورتی مجازات های مذکور درباره رانندگان اجرا خواهدشد که راننده مقصر باشد و تقصیر براساس تعریف قید شده در تبصره ذیل ماده 336 قانون مجازات اسلامی عبارت است از :
- بی احتیاطی
- بی مبالاتی
- عدم مهارت
- عدم رعایت نظامات دولتی.
چنانچه راننده ای تمام موارد فوق را رعایت کند ولی حادثه ای اتفاق بیفتد آیا باز هم مسئول خواهد بود یا خیر؟
با توجه به ماده 8 قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرائم رانندگی و ماده 333 قانون مجازات اسلامی اگر عابر از محلی ممنوع عبور کند و راننده با سرعت مجاز و مطمئنه در حرکت بوده و همچنین وسیله نقلیه فاقد نقص فنی باشد و با عابر برخورد نماید بنحوی که منجر به فوت و یا مصدوم شدن عابر گردد، راننده ضامن دیه و خسارت وارده نبوده و بدیهی است که به مجازات حبس نیز محکوم نمی گردد.
چنانچه یکی از حوادث موضوع بندهای 1 تا 4 که قبلا ذکر شد بوقوع بپیوندد و راننده یا متصدی وسایل نقلیه موتوری به هنگام وقوع حادثه یکی از تخلفات ذیل را نیز انجام داده باشد:
- راننده در موقع جرم مست باشد.
- راننده هنگام حادثه، پروانه یا گواهینامه رانندگی نداشته باشد.
- سرعت راننده در زمان تصادف بیش از سرعت مقرر باشد.
- راننده با وجود نقص و عیب مکانیکی موثر دستگاه موتوری را به حرکت در آورده باشد.
- راننده مراعات لازم را در محل هایی که برای عبور عابر پیاده علامت مخصوص دارد نکرده باشد.
در این صورت ضمن آنکه مجازات حبس راننده حسب مورد به بیش از دو سوم حداکثر مجازات تعیین شده افزایش خواهد یافت، دادگاه نیز می تواند علاوه بر تشدید مجازات فوق مرتکب را برای مدت 1 تا 5 سال از حق رانندگی یا تصدی وسایل نقلیه موتوری محروم کند؛ لیکن انجام تخلفات موصوف سبب افزایش مقدار دیه نخواهد بود.
در مورد محرومیت از حقوق اجتماعی، ماده 9 قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و اخذ جرایم رانندگی نیز مقرر می دارد : رانندگانی که ظرف یکسال سه دفعه به اتهام جرائم خلافی مربوط به تصادفات رانندگی در دادگاه محکوم شده باشند به مدت 6 ماه از حق رانندگی محروم خواهند شد.
دیه چیست و مقدار آن چقدر است؟
براساس ماده 294 قانون مجازات اسلامی، ” دیه مالی است که به سبب جنایت بر نفس یا عضو به مجنی علیه یا به ولی یا اولیا دم او داده می شود “.
و مقدار آن به استناد ماده 297 قانون عبارتست از :
- یکصد شتر سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشد.
- دویست گاو سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشد.
- یک هزار گوشفند سالم و بدون عیب که خیلی لاغر نباشد.
- دویست دست لباس سالم از حله های یمن .
- یک هزار دنیار مسکوک سالم و غیر مغشوش که هر دینار یک مثقال شرعی طلا به وزن 18 نخود است.
- ده هزار درهم مسکوک سالم و غیر مغشوش که در هر درهم به وزن 12/6 نخود نقره است.
باتوجه به موارد فوق و سایر مواد قانون مجازات اسلامی تذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد :
- قاتل در انتخاب هر یک از انواع ششگانه دیه مختار است ولی تلفیق آن ها جایز نیست و چون پرداخت عین دیه برای قاتل ممکن است مقدور نباشد لذا می بایست قیمت آن را بپردازد که قیمت دیه نیز هر سال یکبار با توجه به رشد تورم مورد تجدید نظر قرار می گیرد.
- قاتل و اولیا دم منجی علیه می توانند در مورد قیمت هر یک از ان ها اعم از کاهش یا افزایش قیمت توافق نمایند.
- دیه قتل زن مسلمان خواه عمدی باشد یا غیر عمدی، نصف دیه مرد مسلمان است ولی در دیه حوادث منجر به صدمه بدنی، تا وقتی دیه ثلث دیه کامل نرسد دیه زن و مرد مسلمان یکسان خواهد بود.
- دیه فوق و صدمه بدنی در تصادفات رانندگی هرگاه در یکی از چهار ماه حرام (رجب، ذیقعده، ذیحجه، محرم) واقع گردد علاوه بر هر یک از موارد ششگانه فوق بعنوان تشدید مجازات باید یک سوم از هر نوعی که توسط قاتل انتخاب می شود اضافه پرداخت گردد.
- اولیا دم مجنی علیه در صورت انتخاب یکی از موارد ششگانه پرداخت دیه از سوی قاتل نمی توانند در دادگاه تجدید نظر به این موضوع اعتراض نمایند؛ زیرا براساس قانون حق انتخاب به قاتل داده شده است تا قیمت کمترین را بپردازد.
| همچنین بخوانید : شرایط تحقق خسارت در تصادفات رانندگی |
