رانندگانی که به اقتضای شغل خود ( جابجایی کالا و مسافر ) همواره در جاده ها در حال تردد هستند، به انحاء مختلف در معرض خطرات مالی و جانی هستند که نیاز به بیمه نامه های مختلفی دارند و بخش عمده ای از آن ها حداقل یک بار در دوره فعالیت خود با آن روبرو می شوند.
در این خصوص، با وجود آنکه نمی توان از دست دادن یک انسان و یا میزان درد، غم و تالم نزدیکان، قربانیان تصادفات ترافیک را در قالب های مادی جبران نمود، اما می توان با تدبیر و دور اندیشی به نحوی در راستای کاهش هزینه های تصادفات بار خسارات احتمالی ناشی از آن اقدام نمود.
در این راستا، بهره گیری از پوشش های بیمه به عنوان یکی از مهم ترین روش های جبران خسارات ناشی از تصادفات رانندگی مطرح می گردد.
با این حال، یکی از مهم ترین مشکلاتی که امروزه در خصوص به کارگیری صحیح از ابزار بیمه وجود دارد، بی اطلاعی رانندگان در مرود انواع بیمه نامه ها و همچنین قوانین و آیین نامه های مرتبط با قرارداد های بیمه ای در کشور می باشد. در حمل و نقل عمومی جاده ای 4 نوع به شرح ذیل وجود دارد:
بیمه مختص وسیله نقلیه
بیمه مختص وسیله نقلیه به 2 نوع، تقسیم بندی می گردد:
الف) بیمه شخص ثالث
براساس ماده 1 قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب 87/4/16 کلیه دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی و ریلی اعم از این که اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند مکلفند وسایل نقلیه مذکور را در قبال خسارت بندی و مالی که در اثر حوادث وسایل نقلیه مذبور و یا یدک و تریلر متصل به آن ها و یا محمولات آن ها به اشخاص ثالث وارد می شود.
حداقل به مقدار دیه یک مرد مسلمان در ماه های حرام در بخش خسارت بدنی و حداقل 2/5 % تعهدات بدنی در بخش خسارت مالی نزد یکی از شرکت های بیمه که مجوز فعالیت در این رشته را از بیمه مرکزی ایران داشته باشند، بیمه نمایند.
شایان ذکر است که مسئولیت دارنده وسیله نقلیه مانع از مسئولیت شخصی که حادثه منسوب به فعل یا تررک فعل اوست نمی باشد و در هر حال خسارت وارده به اشخاص ثالث از محل بیمه نامه وسیله نقلیه مسبب حادثه پرداخت گردد.
نکته
تهعدات مالی کامل هر بیمه نامه شخص ثالث هر ساله متغیر می باشد که معمولاً دیه کامل هر سال براساس اعلامیه قوه قضائیه منتشر می گردد.
ب) بیمه بدنه اتومبیل
این بیمه نامه خسارت های وارده به وسیله نقلیه مقصر را تحت پوشش قرار می دهد.
در این خصوص، در صورتی که وسیله نقلیه مقصر نباشد، امکان استفاده از این بیمه نامه وجود ندارد. همچنین، در صورتی که شخص مقصر فاقد بیمه نامه شخص ثالث باشد، شرکت بیمه می تواند خسارت وارده را از طریق بیمه نامه شخص بیمه گذار جبران نموده و علیه مقصر حادثه جهت استرداد خسارت اقامه دعوی نماید.
این نوع بیمه جنبه تکلیف و الزام قانونی ندارد بلکه صرفاً در قالب قرارداد خصوصی بین بیمه گذار و بیمه گر منعقد می گردد و تایع شرایط مندرج در بیمه نامه می باشد و از نکات بارز این بیمه نامه فرانشیزی است که بیمه گر به هنگام پرداخت خسارت از مبالغ پرداختی کسر می نماید که با توجه به دفعات پرداخت خسارت و نوع حادثه مبالغ آن متفاوت می باشد.
در بیمه بدنه اتومبیل خطرات ذیل مورد تعهد قرار می گیرد:
حادثه اعم از کلی و جزئی
منظور خسارت هایی است که در اثر برخورد دو وسیله نقلیه و یا برخورد وسیله نقلیه با یک شی ثابت و یا سقوط و برگشتن اتومبیل مورد بیمه صورت میگیرد.
سرقت کلی
چنانچه اتومبیل بیمه شده و یا وسایل آن به سرقت برود و یا در حین سرقت صدمه ببیند خسارات وارده از طرف شرکت بیمه قابل پرداخت می باشد.
آتش سوزی
در صورت از بین رفتن و یا خسارت به وسیله نقلیه که ناشی از آتش سوزی و انفجار و صاعقه باشد شرکت بیمه متعهد به جبران آن می باشد.
2) بیمه مسئولیت مدنی متصدیان حمل و نقل
شرکت ها و موسسات حمل و نقل موظفند نسبت به بیمه مسئولیت باربری اقدام کنند. مبنای محاسبه حق بیمه مذکور کرایه اخذ شده در ازای حمل بار است و به این ترتیب تعهدات شرکت بیمه در این بخش، تنها در خصوص مسئولیت حمل بار خواهد بود.
در این نوع بیمه نامه، متصدی حمل و نقل مسئولیت خود را در قبال سلامت کالای صاحب کالا بیمه می نماید تا در صورتی که مشکل یا خسارتی به بار وارد شود، نسبت به پرداخت خسارت احتمالی از سوی بیمه اقدام گردد. در این راستا، براساس مصوبه 151 شورای عالی هماهنگی ترابری کشور، شرکت های حمل و نقل مکلف اند تا نسبت به بیمه نمودن کلیه مسئولیت های خود اقدام نمایند.
از این رو، تسهیلاتی نیز برای شرکت های حمل و نقل توسط شرکت های بیمه پیش بینی شد تا بتوانند با قیمت های مناسبتری نسبت به بیمه نمودن مسئولیت خود اقدام نمایند.
نکته قابل توجه در این خصوص آن است که این نوع بیمه نامه و به تبع آن هزینه های مربوط کاملاً برعهده شرکت حمل و نقل بوده و برخلاف آنچه در عملکرد برخی از شرکت های متخلف به چشم می خورد، رانندگان یا صاحبان کالا هیچ مسئولیتی در جهت پرداخت هزینه های مربوط به آن ندارند.
3) بیمه کالا
از آنجا که تعهدات بیمه مسئولیت تنها به وظیفه حمل بار برمی گردد، در صورتی که صاحب کالا به جهت ارزش زیاد مال التجاره یا هر دلیل دیگری به تعهدات بیمه ای بیشتر نیاز داشته باشد، ارائه خدمات مذکور از طریق انجام بیمه باربری امکان پذیر خواهد بود.
بدین ترتیب طبیعی است که هزینه انجام این نوع بیمه بیشتر از هزینه بیمه مسئولیت و در برخی موارد حتی بیشتر از کرایه حمل بار باشد. مبنای تعیین مبلغ بیمه در این حالات نوع کالا، ارزش کالا، شرایط حمل و … خواهد بود. در این نوع بیمه نیز ارتباطی به رانندگان نداشته و هزینه آن می بایست صاحب کالا پرداخت نماید.
4) بیمه رانندگان
براساس قانون بیمه تامین اجتماعی رانندگان وسایل نقلیه بار و مسافر برون شهری مصوب سال 1397، کلیه رانندگان وسایل نقلیه باری و مسافربری می بایست بالاجبار حق بیمه خود را پرداخت نمایند تا مشمول قانون تامین اجتماعی قرار بگیرند.
اهرم کنترلی و نظارتی این قانون جهت اجبار رانندگان به پرداخت حق بیمه مذکور، دفترچه کار آنان است که از یکطرف رانندگی وسایل نقلیه عمومی برون شهری مستلزم اخذ دفترچه کار است و از طرف دیگر براساس قانون یاد شده، صدور و تمدید و یا تجدید دفترچه کار منوط به ارائه گواهی سازمان تامین اجتماعی مبنی بر پرداخت حق بیمه راننده متقاضی به این سازمان است.
با توجه به موارد ذکر شده و براساس تبصره 3 ماده واحده قانون بیمه اجتماعی رانندگان و ماده 6 آئین نامه اجرایی قانون مذکور در صورتی که شرکت های حمل و نقل کالا و مسافر برای راننده فاقد دفترچه کار بارنامه و صورت وضعیت مسافری صادر نماید.
برای بار اول مکلف به پرداخت معادل 3 ماه حق بیمه راننده به ازاء هر صورت وضعیت و بارنامه و در صورت تکرار؛ مکلف به پرداخت معادل یکسال حق بیمه راننده به سازمان تامین اجتماعی می باشند. بدیهی است جریمه مذکور بعنوان حق بیمه راننده تلقی نشده و راننده می بایست در هر حال حق بیمه خود را به میزبان مقرر در آئین نامه اجرایی پرداخت نماید.
